CUMHURİYET

01.11.2024 00:00

Anadolu coğrafyasında Osmanoğlu hanedanı olarak 1302 yılında kurulup hüküm süren imparatorluk, 1.Dünya Savaşındaki yenilgisi sonrasında kalan topraklarının İtilaf Devletleri tarafından paylaşılması ile sona erdi.
Türk Kurtuluş Savaşının ardından 1 Kasım 1922 tarihinde Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükumeti tarafından Saltanat resmen kaldırılmıştır.
29 Ekim 1923'te ilan edilen Cumhuriyet ile egemenlik halkın eline geçmiş ve insanlar hanedana kul olmaktan özgür birey olma hakkına kavuşmuştur. 1925 yılından itibaren de bu önemli gün milletimize bayram olarak hediye edilmiştir.

Cumhuriyetten önceki hanedan tebaası zaten fakir bir yaşam sürerken savaşın etkisi ile de perişan durumda idi. Cumhuriyet ilanından sonra nasıl bir değişimin olduğu sadece okuma yazma oranlarına bakarak fikir sahibi olalım.
Önceleri yalnızca çok küçük bir azınlık okuma yazma bilmekteydi. Kadınlarda okuma yazma bilen yok denecek kadar azdı. Okuma yazma oranının 19.yüzyılın sonunda Osmanlıda %2,8 olduğu, bunun da %2'sinin gayrimüslim olduğu (Prof.Dr.Şükrü Hanioğlu) iddia ediliyor.
Çiftçilik ya da zanaatla ilgilenmekte olan Müslümanlar okumaya ihtiyaç duyacak bir iş yapmadıklarından gazete, kitap kavramı bilinmiyor. Bunun yerine kahvehane alışkanlıkları olduğunu kaynaklardan okuyoruz. Tarihçi Simge Akkaş'a göre Cumhuriyetin ilk yıllarında kadınların %10'u, erkeklerin %29'u okuma yazma biliyordu.
Cumhuriyet 50 yaşındayken kadınların %50'si, erkeklerin ise %75'i okuryazar nüfus arasındaydı. Okuma yazma bilenlerin oranlarında kadın-erkek eşitliği, ancak 2000'li yılların ardından sağlanabildi. Bugün bu oran, erkekler için %99, kadınlar için %95 olduğu söylenmektedir.

Atatürk 10.Yıl Nutkunda ne söylediğine tekrar bakarsak; "Az zamanda çok ve büyük işler yaptık. Geçen zamana nispetle daha çok çalışacağız, daha az zamanda daha büyük işler başaracağız. Bunda da muvaffak olacağımıza şüphem yoktur. Çünkü Türk milletinin karakteri yüksektir; Türk milleti çalışkandır; Türk milleti zekidir.
Çünkü Türk milleti milli birlik ve beraberlikle güçlükleri yenmesini bilmiştir. Ve çünkü Türk milletinin, yürümekte olduğu terakki ve medeniyet yolunda, elinde ve kafasında tuttuğu meşale, müspet ilimdir. Şunu da ehemmiyetle tebarüz ettirmeliyim ki, yüksek bir insan cemiyeti olan Türk milletinin tarihi bir vasfı da, güzel sanatları sevmek ve onda yükselmektir.
Bunun içindir ki, milletimizin yüksek karakterini, yorulmaz çalışkanlığını, fıtri zekâsını, ilme bağlılığını, güzel sanatlara sevgisini ve milli birlik duygusunu mütemadiyen ve her türlü vasıta ve tedbirlerle besleyerek inkişaf ettirmek milli ülkümüzdür. Türk milletine çok yakışan bu ülkü, onu, bütün beşeriyette, hakiki huzurun temini yolunda, kendine düşen medeni vazifeyi yapmakta muvaffak kılacaktır."

Günümüzde 101.Yıla baktığımızda bu ilerlemenin, gelişmişliğin Cumhuriyet ortamında Atatürk'ün önderliğinde sahip olunduğunu görmekteyiz. Elbette gelinen nokta yeterli değil, az zamanda çok ve büyük işler yapma kapasitemizi artırmalıyız. İşaret edildiği gibi, güzel sanatlara sevgimizi ve başarımızı geliştirmeliyiz.

Çevremde yeni tanıştığım, sohbet ettiğim gençlere herhangi bir sanat dalına ilgi duyup duymadıklarını sorduğumda genellikle olumsuz cevap almaktayım. Bu nedenle; Eskişehir belki biraz farklı olabilir ama sanat dallarıyla yeterli düzeyde olduğumuzu düşünmüyorum.
Cumhuriyetin ilk dönemlerinde olduğu gibi sanat dallarında ülke genelinde az zamanda çok şeyler yapılmalıdır. İnsan odaklı olarak unutmayalım ki; hepimiz bu dünyanın vatandaşı ve bir ağacın meyveleri, bir dalın yapraklarıyız.

Sevgiyle kalın…