Hz. Mevlânâ'nın ölüm günü, onun diliyle Şeb-i Arûstur: düğün gecesi. Bu ifade, insanın ölüme bakışını kökten değiştiren bir idraktir. Mevlânâ için ölüm, karanlığa açılan bir kapı değil; aslına dönüş, sevgiliye kavuşma anıdır. "Hamdım, piştim, yandım" derken, insanın varoluş yolculuğunu bir dönüşüm süreci olarak anlatır: bilinçlenme, arınma ve nihayet sevgiyle yanma.
Tasavvufî açıdan Mevlânâ, benliğin katı kabuğunu kırmayı öğütler. Nefs, ayrılığın kaynağıdır; sevgi ise birliğin. Ona göre aşk, sadece bir duygu değil, varlığı birleştiren ilâhî bir yasadır. Semâ, bu yasanın bedende görünür hâlidir: dönen beden, sabit bir merkeze—Hakk'a—işaret eder. Dönüş, dağılma değil; merkezle uyumdur. Mevlânâ'nın ölüm günü, bu uyumun tamamlandığı andır.
Bilimsel bir dille baktığımızda da Mevlânâ'nın sezgisi şaşırtıcı bir açıklık kazanır. Modern fizikte her şey titreşimdir; atomlar, alanlar ve dalgalar… Yaşam, düzenli bir salınım; ölüm ise biçimin çözülüp enerjinin dönüşmesidir. Termodinamiğin söylediği gibi enerji yok olmaz, hâl değiştirir. Mevlânâ'nın "ölüm bir geçiştir" sözü, bu dönüşüm yasasıyla yankılanır. Bilinç biliminde ise sevgi, kalp ritmini düzenleyen, sinir sistemini yatıştıran ve beyin ağlarını uyumlu hâle getiren bir durumdur. Aşk, kaosu düzene çeviren bir frekanstır.
Mevlânâ'nın şiiriyle bilimin dili, aynı hakikatin iki ayrı anlatımı gibidir. O, ayrılığı hastalık; sevgiyi şifa sayar. Bugün nörobilim, şefkat ve bağlılığın insan sağlığı üzerindeki onarıcı etkisini gösterirken; Mevlânâ yüzyıllar önce "yaraya merhem ol" diyordu. Onun öğretisinde ölüm korkusu, benliğin korkusudur; sevgiyle genişleyen bilinçte korku çözülür.
Şeb-i Arûs'ta yas değil, şükür vardır. Çünkü Mevlânâ'nın ardında bıraktığı miras, yalnızca dizeler değil; insanı birliğe çağıran evrensel bir çağrıdır. O çağrı bugün de sürüyor: Kendini merkeze değil, merkezin etrafına koy; dön, ama sevgiyle dön. Ayrılık sandığın şey, belki de kavuşmanın başka bir adıdır.
Hz. Mevlânâ'nın düğün gecesi, bize şunu fısıldar: Sevgi, varlığın en tutarlı yasasıdır. Bu yasayı anlayan için ölüm, son değil; hakikate açılan kapıdır.
