logo
Yazarlar
Eskişehir
Gündem
Dünya
Ekonomi
Politika
Spor
Sağlık
Teknoloji
⤵
KültürEhlibeytRöportaj
HOŞGELDİNİZ! BUGÜN 02 ARALIK 2025, SALI



ŞİMDİ BÖYLE KALIP BATALIM MI?

02.12.2025 00:00
Feride TURAN
Sürgünde muhalefet eden bir gazetenin adının "Hürriyet" olması çok manidar… Ama gazete içeriğini hazırlayanlardan biri "Vatan ve Hürriyet Şairi" diye anılıyorsa bu, hem manidar hem de manalıdır. Zira kimseye durduk yere "vatan ve hürriyet şairi" denmez. Velev ki kendi döneminde bir şekilde birileri dedi, sonrasında unutulup giderdi. Sadece bedel ödeyenlere yapışır böyle bir ünvan. Gerek İstanbul'da gerek sürgünde aklını, vicdanını, irfanını hürce konuşturmuştur Namık Kemal.  Fikirlerine katılsın yahut katılmasın herkes bilir ki o; cesur ve özgür bir ruha sahiptir. Üslubuyla, duruşuyla, fikirleriyle; milletimize yön vermiş birçok önemli ismin ilham kaynağıdır. Başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün olmak üzere…
İçeriğini Ziya Paşa'yla birlikte Namık Kemal'in hazırladığı Hürriyet gazetesi; Yeni Osmanlılar Cemiyeti tarafından 1868-1870 yılları arasında önce Londra'da, sonra Cenevre'de yayımlanmıştır. "Meşruti" bir siyasi rejimin savunuculuğunu yapmış; Osmanlı idaresindeki aksaklıkları maliye, eğitim, askeriye vs. farklı alanlarda ele alarak çözüm önerileri sunmuş; dönemin gündemini belirlemiş ve kamuoyuna yön vermiştir.
Geçmiş zaman olur ki… Sayfalarında gezintiye çıktığımda bir başlık beni durdurdu: "Türkistan'ın Esbâb-ı Tedennîsi"…  "Türk dünyasının gerileme nedenleri" hakkındaki bu makale ilgimi çekmişti. Yazının sahibi kimdir, önce ona baktım, ancak belirtilmemiş. Belki Namık Kemal'in, belki Ziya Paşa'nındır. Belki de ortak yazarlı makaledir. Her hâlükârda Hürriyet'indir.
Niçin gerilemişiz? Birbirine benzer çok cevap var tarih kitaplarında. Okul sıralarında ezbere bilir, tarih öğretmenimiz sözlüye kaldırıp sorduğunda "bilimsel gelişmelere ayak uyduramamak..." diye başlardık saymaya nedenlerini. Müslüman'ın yitik hazinesidir ilim. Peki ne ara ve nasıl yitirmişiz bu hazineyi? Hürriyet'teki bu başmakalenin vereceği cevap; kendi dönemine tuttuğu aynaya, aynada yansıttığı insan manzaralarına bakacağımız tarihî bir gezinti fırsatıydı benim için aynı zamanda. 
Bir insanın sıhhat ve selameti nasıl "akl"a bağlı ise bir milletin devam ve saadeti de ilme bağlıdır, diye başlıyor söze yazar. "Bir zamanlar Osmanlı namı cihanı titretir iken şimdi" işlerin artık tersine döndüğünü söylüyor. Çünkü gelişmiş ülkeler "ilim ve marifet"i almış, biz ise "cehalet ve gaflet"te kalmışız. Bir an düşündüm, "cehalet ve gaflet" bize tam olarak neyi çağrıştırıyor, acaba? Kavramlar sözlük anlamlarından fazlasıdır zira. Cehaleti "bilmemek" ile sınırlandırabilir miyiz mesela? Yahut "gaflet" gerçekten "dalgınlık" kadar art niyetsiz midir? Veya "boş bulunuş hâli" gibi masum mudur? Mesela "gaflet"in Gençliğe Hitabe'de millete değil, yöneticiye atfedilen bir özellik olması nasıl yorumlanmalıdır? Biz şimdilik makaleye devam edelim.  
"Tedbir-i deva için marazın teşhisi" lazım deniyor makalede. Yani tedavi için önce bu "cehalet ve gaflet" hastalığını teşhis etmek gerekir. Belirtileri ne zaman başladı, niye tedavi edilmedi şimdiye kadar? Bu sorulara Osmanlı örnekleminde cevaplar veriliyor. Özetle deniliyor ki İstanbul'un fethedilmesiyle birlikte Osmanlı'ya merkezî bir istikrar gelmiştir. "Bu feth-i âlişan memâlik-i şarkiyede terakkiyât-i maarif tarihinin bidayeti oldu." Yani İstanbul'un fethi; ilim, kültür ve eğitim bakımından kalkınmamızın başlangıcıdır. Yazara göre her devletin ömründe bir "Maarif Asrı" olur, Osmanlı'da bu süreç; İstanbul'un fethinden itibaren 100-150 yıl kadardır. Daha sonra düşüşe geçilmiştir. 
Düşüşü hızlandıran asıl neden; "ehliyetli, erbâb-ı kemal âlim"lerin yetişmemesi, daha doğru yetişememesidir. Eskiden "âlim" sıfatını almak; uzun yıllar süren meşakkatli çalışmalar gerektirirdi. Yine bir medresenin müderrisliğine yahut başka makama, talep edenler arasından imtihanla en ehliyetlisine görev verilirdi. Daha sonra devletin içindeki bozulmalar ve dış meşgaleler bu esasa uymaya meydan vermedi ve "müderrislikler hatır veya kişi-zadelik için verildi." diyor yazar. Yani günümüzdeki ifadeyle akademik ünvan ve birçok makama giden yol; kişisine göre kolaylaştırılmıştır. Hatıra binaen yahut sırf nüfuzlu kimselerin yakını diye akademik çevrede ünvan yahut makam dağıtılır hâle gelmiştir. Tabi bu uygulamanın sonucunda nitelikli bilim insanı yetişmemeye başlamıştır. Üstelik"İstanbul ve taşralarda nice erbâb-ı kemal; fakr u zarurette inler. Nice elifba bilmez cahiller vardır ki kimi müderrislik, kimi kadılık ve hatta daha büyük rütbeli mesleklerden maaş yiyorlar"mış. Bütün bunlar olup biterken halk ne diyor peki? Ne diyecek! Mademki liyakat ehli, nitelikli insanlar fakirlik içinde perişan kalıyor, değer görmüyor ve nice elifba bilmez cahiller yüksek yüksek makamlarda yüksek yüksek maaş yiyor o vakit niye senelerce ilim tahsili zahmetine girilsin? 
Medreselerde, yani eğitimin en üst seviyesindeki "gaflet" açıklandıktan sonra ilköğretimin durumuna geçilir. Yani eğitim sistemi; tepeden tırnağa gözler önüne serilmeye çalışılır: "Bizde bir çocuk 5-6 yaşında mahalle mektebine verilir ve elifbadan başlar. Birkaç aydan sonra önüne ebced çıkar ki ne olduğunu ne hocaefendi bilir ve ne kimse anlar." İlköğretimin yüzeysel bir dinî eğitimden ibaret olduğuna, çocuğu gelecek için farklı mesleklere hazırlayacak dersler bulunmadığına, hatta doğru düzgün okuma yazma bile öğretilmediğine değinen yazar; bu söylediklerini kanıtlamak ister gibi "İstanbul'da Ermeni ve Rum mektebindeki çocuklardan ikisi ile bizim mekteplerdeki çocuklardan ikisi -yaşıt olanları- imtihan edilirse meselenin anlaşılacağını" belirtir. Öyle kapsamlı, derinlemesine bir sınav değildir önerdiği. Çocuklardan iki satır yazması ve gazete okuması istensin yeter. İmtihanın sonucundan da çok emindir üstelik. "Ermeni ve Rum çocuklarının çoğu 10 yaşında kendi lisanında yazabilir ve gazete okuyabilir. Bizimkilerin içinde ise 15 yaşındaki çocuklardan Türkçe iki satır pusula yazabilen, gazete okuyabilen pek nadir bulunur." der.  Hatta imtihan etmeden bu farkı anlamanın daha kolay yolu da vardır yazara göre. "Anadolu ve Rumeli'nin hangi şehrine gidilirse iş için kâtip aranılsın, millet-i İslamiye'nin %2'si yazı bilir çıkmaz; milel-i sairenin (diğer milletlerin) %20'si okuryazar bulunur." Ermeni ve Rumlar ilimde ileri gittiklerinden Osmanlı'da ticaret ve sanayi onların elindedir, dolayısıyla refah ve servet de... Yazar bu durumun sadece ülkemiz için geçerli olmadığını vurgular. Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya ve Amerika'da ticaretle meşgul halkın arasında tek Müslüman görülmezken Ermeni ve Rum milletlerinden çoğu yine ticaretle meşguldür. Nitekim şark memleketlerinden hangisine gidilirse gidilsin Müslüman mahallesi "haraba yüz tutmuş", diğer milletlerin mahallesi "kesb-i mamuriyet" etmiş görünüyor. Makaledeki "harab" ve "mamur" tezadı aklımıza Ziya Paşa'nın şu dizelerini getiriyor:
"Diyar-ı küfrü gezdim beldeler kâşâneler gördüm
Dolaştım mülk-i İslâmı bütün virâneler gördüm."
Müslüman ülkelerin her bakımdan virane olmasından elem duyar şair.  Ziya Paşa'nın gördüğü bu tezatta İbn-i Sinaları, Farabileri, Ali Kuşçuları doğuran şark medeniyeti; uzak bir hatıradır artık. 
Son sözü bize bırakır "Hürriyet" ve sorar: "Şimdi böyle kalıp batalım mı yoksa her millet ne yolda ileri gidiyorsa biz de işimizi uydurup yürüyelim mi? Bu ana kadar tuttuğumuz yol bizi şu bulunduğumuz mertebeye indirdi. Bundan böyle daha indireceğine başka delil ister mi?"
 
Feride TURAN / diğer yazıları
•ŞİMDİ BÖYLE KALIP BATALIM MI? 02 00:00:00.12.2025
•SİVRİHİSAR’DAN DA BÜYÜK MÜ Kİ? 03 00:00:00.11.2025
•OSMANLI TÜRKÇESİ BİLMEYEN “NUTUK”U DA ANLAYAMAZ 26 00:00:00.10.2025
•AH GÜZEL İSTANBUL! 03 00:00:00.10.2025
•MACARLAR ŞİMDİKİ TÜRKLERDEN DAHA TÜRK’TÜR 06 00:00:00.09.2025
•HOCANIZI SIKI TUTUNUZ 02 00:00:00.08.2025
•DEDEM KORKUD’CA SÖYLENMİŞ BİR “KAYI DESTANI” 13 00:00:00.07.2025
•KIZDIRAMAZSIN BENİ! 06 00:00:00.06.2025
Yorumlar
Yorum bulunmuyor.
Yorumlarınızı paylaşın

--
Telefon Ekranındaki Karanlık: Gençlerimizi Yutan Sanal Bataklık

Telefon Ekranındaki Karanlık: Gençlerimizi Yutan Sanal Bataklık
ŞİMDİ BÖYLE KALIP BATALIM MI?

ŞİMDİ BÖYLE KALIP BATALIM MI?
YENİ SENDİKA: “Unutmamak Gerekir ki Her İnsan Bir Engelli Adayıdır!”

YENİ SENDİKA: “Unutmamak Gerekir ki Her İnsan Bir Engelli Adayıdır!”
BAŞKAN BİRSEN: "VERGİ VE E-HACİZ KONUSU ACİLEN ÇÖZÜLMELİ"

BAŞKAN BİRSEN: "VERGİ VE E-HACİZ KONUSU ACİLEN ÇÖZÜLMELİ"
ÜNLÜ KALP CERRAHI BABASININ 4 DAMARINA BYPASS YAPTI

ÜNLÜ KALP CERRAHI BABASININ 4 DAMARINA BYPASS YAPTI
PERSONELE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ SEMİNERİ VERİLDİ

PERSONELE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ SEMİNERİ VERİLDİ
ESKİŞEHİRDE BİTKİSEL PLANLAMA TOPLANTISI

ESKİŞEHİRDE BİTKİSEL PLANLAMA TOPLANTISI
ÖĞRENMENİN YAŞI YOK

ÖĞRENMENİN YAŞI YOK
Prof. Dr. Leblebicioğlu:“HIV dünyada azalırken Türkiye’de artıyor”

Prof. Dr. Leblebicioğlu:“HIV dünyada azalırken Türkiye’de artıyor”
Odunpazarı Karapınar’da yeni bir başlangıç

Odunpazarı Karapınar’da yeni bir başlangıç
SÜMER–ORHANGAZİ ARASINDA YATAY SONDAJLA ALTYAPI GEÇİŞİ

SÜMER–ORHANGAZİ ARASINDA YATAY SONDAJLA ALTYAPI GEÇİŞİ
KANAYAN YARAYA PARMAK BASMAK!

KANAYAN YARAYA PARMAK BASMAK!
İÇİMDEKİ DERGÂH VE DUÂ

İÇİMDEKİ DERGÂH VE DUÂ
KOMŞUMUZ AFYON'DA ÖLÜMLÜ OTOBÜS KAZASI

KOMŞUMUZ AFYON'DA ÖLÜMLÜ OTOBÜS KAZASI
Odunpazarı Belediyesi’nden gerçek sınav ortamında LGS hazırlık sınavı

Odunpazarı Belediyesi’nden gerçek sınav ortamında LGS hazırlık sınavı
AİLELER VE EĞİTMENLERE MAHREMİYET EĞİTİMİ VERİLDİ

AİLELER VE EĞİTMENLERE MAHREMİYET EĞİTİMİ VERİLDİ
ESTRAM’DA UYGULAMALI RAYLI SİSTEM EĞİTİMİ

ESTRAM’DA UYGULAMALI RAYLI SİSTEM EĞİTİMİ
BÜYÜKŞEHİRDEN HAVUZLARDA YENİLEME ÇALIŞMASI

BÜYÜKŞEHİRDEN HAVUZLARDA YENİLEME ÇALIŞMASI
KAN VERMENİN SAĞLIĞIMIZ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

KAN VERMENİN SAĞLIĞIMIZ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
YAHUDİ VE HIRİSTİYANLARA YAĞCILIK YAPMAYIN

YAHUDİ VE HIRİSTİYANLARA YAĞCILIK YAPMAYIN


Ahmet URFALI
Muharrem AKAYDIN
Prof.Dr. Murat KARACASU
Hüseyin TURHAN
Prof.Dr. Hilmi ÖZDEN
Sevda ÇAKAR
Psikolog Seda TURHAN
Fehmi ERDOĞAN
Necibe ÇETİNKAYA
Tülin ONAR
Mustafa ÇOBANOĞLU
Astro Mahizer
Behçet UYANIK
İbrahim GÜLBAY
Feride TURAN
Muharrem GÜNAY
Rahim TAŞ
Aydın ÇETİNKAYA
Sevil GÖKTUNA
Necmettin BAŞKUT
Dr.Sena Nur CAN
Uzm.Dr.Buket KANAT
Şerife GÜNDOĞDU
Burcu BOLAKAN
Ayla Cermen Tüfekçi
Prof.Dr.Muzaffer METİNTAŞ
Tonyukuk BORAN
İdil ÇELİKER
Yusuf BALCI
Recep CANSU
Bahadır ÖZALPER
Prof.Dr.Adil ŞEN
Lütfiye ÇANACIK
Ertuğrul ALTINEL
Muhsin TÜRK
Yunus Emre GÜLLÜ
Fikret GÖRGÜN
Neyyir ARIBAŞ
Mustafa Uğur YÜCEL
Doc.Dr.Selami Doğan






logo

   E-posta: bilgi(@)eskisehirdenhaber.net
Anasayfa Eskişehir Gündem Dünya Ekonomi Politika Spor Sağlık Toplum Teknoloji Kültür Diğer Ehlibeyt İslam Röportaj Özel haber Yazarlar Künye İletişim Arşiv Arama XML/RSS
Tüm hakları Eskişehirden Haber adına saklıdır: ©2019-2025

Yazılı izin alınmaksızın site içeriğinin fiziki veya elektronik ortamda kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması veya yeniden yayınlanması aksi belirtilmediği sürece yasal yükümlülük altına sokabilir. Daha fazla bilgi almak için telefon veya eposta ile irtibata geçilebilir.
Mobil uyumlu haber yazılımı: www.eticaret.com.tr