BEYİN ÇÜRÜMESİ VE FARKINDALIK GELİŞTİRME

21.02.2025 00:00

Son zamanlarda, sosyal medyada sıkça kullanılan "Beyin Çürümesi" terimi, zihinsel durumumuzun aşırı ve önemsiz içerik tüketimiyle nasıl zarar görebileceğini ifade ediyor.
Aslında, "Beyin Çürümesi"; kalitesiz, yanlış görsel kullanımından kaynaklı anlamsız ve zorlayıcı olmayan içeriklere aşırı maruz kalma, sonucunda zihinsel ve entelektüel durumun bozulması olarak da açıklanmaktadır.
Bu kavram, ilk kez 1854 yılında Henry David Thoreau'nun Walden kitabında yer almış ancak günümüzde sosyal medya çağında yeni bir anlam kazandığı görülmektedir.
Dünyanın en köklü akademik kurumlarından biri olan Oxford Üniversitesi'nde yapılan araştırmalar sonucunda Oxford Sözlüğü, 2024 yılının kelimesini "Beyin çürümesi" olarak seçmiştir. "Beyin çürümesi (Brain rot)" dikkat süresinin kısalması, hafıza zayıflaması ve analitik düşünme becerilerinin gerilemesi gibi belirtilerle kendini göstermektedir.
Dijital çağın sunduğu hız ve bilgi bombardımanı, insan zihnini yeniden şekillendirirken, bireysel ve toplumsal düzeyde ciddi riskler de doğurmaktadır. Analitik düşünme becerilerinin gerilemesi mevzusuna gelince, üniversitede aldığım "Eğitim Psikolojisi" dersinde Prof. Dr. Ayhan Aydın hocamızın önemle üzerinde durduğu PİSA sınavlarının sonuçları aklıma geldi.
PISA (Uluslararası öğrenci değerlendirme programı) sınav sonuçları da tüm dünyada z kuşağı olarak tanımlanan beyin çürümesine maruz kaldığını doğrular durumdadır.
OECD tarafından yapılan bu uluslararası değerlendirmeler, öğrencilerin temel okuma, matematik ve fen becerilerinde düşüş yaşandığını ortaya koymaktadır. Eğitim sistemleri, ezbere dayalı ve hızlı tüketim alışkanlıklarına yenik düşerken, eleştirel düşünme ve problem çözme yetenekleri giderek zayıflamaktadır.
Bu da geleceğin iş gücünün daha az donanımlı ve yenilikçi olmaktan uzak bireylerden oluşacağına dair endişeleri artırmaktadır.
Tam da bu noktada, Avrupa Birliği tarafından desteklenen "İnsan Beyin Projesi" (Human Brain Project) devreye giriyor. Beyni anlamaya yönelik en büyük bilimsel girişimlerden biri olan bu proje, insan zihninin karmaşıklığını çözmeyi ve nörobilim ile yapay zekâ arasındaki köprüyü güçlendirmeyi amaçlıyor.
Ancak burada kritik bir soru devreye giriyor: Beyni daha iyi anladıkça onu daha sağlıklı ve verimli kullanabilecek miyiz, yoksa teknoloji ve yapay zekâ insan zihninin gerilemesini hızlandıran bir faktör mü olacak? Buradaki cevap sanırım yapay zekayı "Bilinçli farkındalıkla ve bilinçli kullanım yöntemleri" geliştirilmesi gerekliliğidir.
Oxford'un beyin çürümesi üzerine yaptığı araştırmalar, PISA sınavlarının eğitimdeki düşüşü gözler önüne sermesi ve insan beyni projesinin geleceğe dair umutlar beslemesi, aslında aynı sorunun farklı boyutları olarak ele alınabilir. Dijital çağın avantajlarını kullanırken, bireylerin ve toplumların zihinsel kapasitelerini koruma ve geliştirme yollarını yeniden düşünmesi gerekiyor.
Eğitim sistemlerinden, sosyal medyaya, nörobilim araştırmalarından günlük alışkanlıklarımıza kadar geniş bir perspektiften bakıldığında, insanlığın kendi beyin sağlığıyla ilgili kritik bir yol ayrımında olduğu açıkça görülüyor.
Şimdi asıl soru şu: Geleceğin insanı, teknolojiyle uyum içinde gelişen bir zihinde mi olacak, yoksa beyin çürümesi çağında zihinsel kapasitesini kaybeden bir topluma mı dönüşeceğiz? Bu sorunun cevabı, eğitimde, bilimde ve bilinçli farkındalıkta atılacak adımlara bağlı olacak.
Bilimi ilerletmek ve insanlığa fayda sağlamak için zekayı çözmek sloganını kendine vizyon edinen Deep Mind Teknoloji şirketini 2014 yılında Google'un 650 milyon dolara satın alması da bize teknopoli şirketlerinin de bu konuya dikkatle odaklandığını göstermektedir